އަލްވަލީދު ބުނުލް މުޣީރާ އަކީ ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުންގެ ތެރޭ ކަމުވޮށިވެގެންވާ ހަރު މީހެކެވެ. އޭނާގެ ވިސްނުންތެރިކަމަށްޓަކައި ރައިޙާނަތު ޤުރައިޝްގެ ލަޤަބު އޭނާއަށް ދެވިފައި ވެއެވެ.
އޭނާ ޤުރުއާނުގެ ވާހަކަ އޮޅުން ފިލުވުމަށްޓަކައި އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ އަރިހަށް އެއްދުވަހަކު ޒިޔާރަތް ކުރިއެވެ. ދެން ޤުރުއާން އަޑުއަހާފައި އެއާމެދު އަޖާއިބު ވެގެން ބުންޏެވެ. ”އިބްނު އަބީ ކަބްޝާ (އެބަހީ: ކީރިތި ރަސޫލާ ﷺ) މި ކިޔާ ބަސްތަކަކީ ކޮންފަދަ އަޖައިބު ބަސްތަކެއް ހެއްޔެވެ! ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އެއީކީ ޅެމެއް ނޫނެވެ. ސިޙުރެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދިކިޔެއް، އެއީ މޮޔަގޮވުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ވެސް މިއީ މާތްރަސްކަލާނގެ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ.“
ދެން އޭނާ މާތް ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު އޭނާއަށް ޤުރުއާން ކިޔައިދެއްވިއެވެ. ރަސޫލު ﷲ ﷺ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އާޔަތްތައް ކިޔަވާވިދާޅުވާ އަޑުފުޅު އިވިފައި އޭނާގެ ހިތް އެޔަށް ލެނބުނު ފަދައެވެ.
އެއަށްފަހު އޭނާ ބުންޏެވެ: ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން ބަސްފުޅުތަކެއް އަހައިފީމެވެ. މި އިވުނު ބަސްފުޅުތަކަކީ އިންސިއެއްގެ ބަސްތަކެއް ނޫނެވެ. ޖިންނިއެއްގެ ބަސްތަކެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން އެއަށް ފޮނިމީރުކަމެއް ލިބިގެން ވެއެވެ. އޭގައި ފަޞާޙަތްތެރިކަމާއި ރިވެތިކަން ވެއެވެ. އެއީ މަތިވެރިވެގެންދާ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ. އޭގެ މައްޗަކަށް އެހެންއެއްޗަކަށް ކުރިއެއް ނުހޯދޭނެއެވެ. މިއީކީ އިންސާނަކަށް ބުނެވޭނޭ ބަސްތަކެއް ނޫނެވެ.“
ދެން މި ވާހަކަތައް ޤުރައިޝުން އަހައިގެން ބުނެފިއެވެ. ވަލީދު އަހަރެމެންގެ ދީން ދޫކޮށްލައިފިއެވެ. ޤުރައިޝުންގެ އެންމެން ވެސް ދީން ދޫކޮށްލާނެއެވެ.
އަބޫ ޖަހުލު ބުންޏެވެ. ”އޭނާގެ ކަންތައް އަހަންނަށް ދޫކޮށްލާށެވެ. އަހުރެން އެ ކަންތައް ހަމަޖައްސަފާނަމެވެ.“
ދެން އަބޫޖަހުލު ވަރަށް ހިތާމަވެރި މޫނަކާއިގެން ވަލީދުގެ ގެއަށް ހިނގައްޖެއެވެ. ދެން ވަލީދު އެހިއެވެ. ”ކަލޭ މާ ދެރަވެފައި ތިޔަހުރީ ކިއްވެފައި ހެއްޔެވެ؟“
އަބޫ ޖަހުލު ބުންޏެވެ. ”ދެރަނުވާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އޭ ބޮޑުބޭބޭއެވެ! ތިބާގެ ޤައުމުގެ މީހުން އެއުޅެނީ ތިބާއަށް މުދާތަކެއް އެއްކުރަން ވެގެންނެވެ.“
ބުންޏެވެ: ”އެއީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟“
”ތިބާއަށް ދޭން ވެގެންނެވެ. ޤުރައިޝުން މުދާ އެ އެއްކުރަނީ ތިބާގެ މުސްކުޅި ޢުމުރުގައި އެހީތެރި ވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެމީހުން ބުނާ ގޮތުގައި މުޙައްމަދުގެ ވާހަކަ ތިބާ ޒީނަތްތެރި ކޮށްފީމުއެވެ. އަދި އިބްނު އަބީ ކަބްޝާއާއި އިބްނު އަބީ ޤުޙާފާގެ ގެއަށް ތިޔަ ދަނީ އެދެމީހުން ކައިފައި ބާކީ ހުންނަ އެތިކޮޅު ހޯދާށެވެ.“
ދެން މި ވާހަކަ އަހައިފައި ވަލީދު ވަލީދު ވަރަށް ރުޅިގަދަ ވެއްޖެއެވެ. އަދި ބުންޏެވެ. ”އަހަރެންގެ ތިމާގެ މީހުން ތިފަދައިން ވާހަކަ ދެއްކީ ހެއްޔެވެ! ޤުރައިޝުން ކުރެ އެންމެ މުއްސަނދި މީހަކީ އަހަރެން ކަން ޤުރައިޝުން ދަންނާނެއެވެ. އަދި އަހަރެންގެ މުދަލުގެ ގިނަކަން ކަލޭމެންނަށް ރަނގަޅަށް އެނގޭނެއެވެ.“
ދެން އަބޫޖަހުލު ބުންޏެވެ. ”އެ ޤުރްއާނަށް ތިބާ އިންކާރު ކުރާކަމާއި، މުޙައްމަދު އެ ދައްކާ ވާހަކަތަކާމެދު ކަލޭ ނުރެހޭކަން ޤައުމުގެ މީހުންނަށް އެނގޭ ފަދަ ބަހެއް ތިބާ ވާނީ ބުނާށެވެ!“
ބުންޏެވެ: ”އަހުރެން ބުނާނީ ފަހެ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ކަލޭމެންގެ ތެރޭގައި ޅެންވެރިކަމަށް އަހަންނަށްވުރެ މޮޅު މީހަކު ނުވެއެވެ. އޭގެ ވަޒަންތަކާއި ޅެން ކިޔާގޮތާއި އެކި ޅެންބައިތަކާއި ޖިންނީންގެ ޅެމަށް ދާންދެން ވެސް އަހަންނަށް ވުރެ މޮޅަށް އެނގޭ މީހަކު ނުވެއެވެ. ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. މުޙައްމަދު އެ ކިޔާ ތަކެއްޗަކީ މިޒާތުގެ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އޭނާ އެކިޔާ ތަކެތީގައި ފޮނިމީރުކަމެއް ވެއެވެ. އޭއިން އޭގެ ދަށުގައި ވާތަކެތި ބަލިކޮށްލައެވެ. އެއީ އެހެން ތަކެތީގެ މައްޗަށް މަތިވެރި ވެގެންވާ އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އޭގެ މައްޗަށް ގަދަވެނުގަނެވޭ އެއްޗެކެވެ.“
އަބޫޖަހުލު ބުންޏެވެ. ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ކަލޭ މުޙައްމަދާ ބެހޭ ގޮތުން އެއްޗެއް ނުބުނަނީސް ކަލޭގެ ޤައުމުގެ މީހުން ކަލެޔާމެދު ނުރުހޭނެއެވެ.“
ބުންޏެވެ. ”އެހެން ވެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ވިސްނާ ފިކުރުކޮށްލަން ވަގުތުކޮޅެއް ދޭށެވެ.“
ދެން އޭނާ ވިސްނުމަށްފަހު ޤުރައިޝުން ސައްލާކުރާ ދާރުއްނަދުވާއަށް ހިނގައްޖެއެވެ. އޭރު ޤުރައިޝުން ތިބީ ޙައްޖު މޫސުމުގައި ޢަރަބީންގެ އެކި ހިސާބުތަކުގެ މީހުން މައްކާއަށް އައިސް މުޙައްމަދުގެފާނާ ތަބާ ވެދާނެތީ އެކަލޭގެފާނާ ބެހޭ ގޮތުން އެންމެން އެއްބަހެއް ކިޔުމަށްޓަކައި އެންމެންގެ ރައުޔުތައް ހޯދަންވެގެންނެވެ.
އެއްބަޔަކު ބުންޏެވެ. އެއީ ދޮގުވެރިއެކެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބުންޏެވެ. އެކީ ޝާޢިރެކެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބުންޏެވެ. އެކީ ކާހިނެކެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބުންޏެވެ. އެއީ މޮޔައެކެވެ.
ވަލީދު އިނީ މި ވާހަކަތަކަށް ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމަށެވެ.
ދެން ބޮޑާވެގެންފައި އޭނާ ބުންޏެވެ. ”ކަލޭމެން ތިކިޔަނީ އޭނާއަކީ މޮޔައެއް ކަމުކައެވެ. އޭނާ ދުވަހަކު ވެސް މޮޔައިން ކުރާ ކަހަލަ ކަމެއް ކުރަނިކޮށް ދެކުނިން ހެއްޔެވެ؟“ އެމީހުން ބުންޏެވެ. ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ނުދެކެމެވެ.“
އޭނާ ބުންޏެވެ. ”ކަލޭމެން ތިޔަ ދަޢުވާކުރަނީ އޭނާއަކީ ޅެންވެރިއެއް ކަމުގައެވެ. އޭނާ ދުވަހަކު ވެސް ޅެމެއް ކީއަޑު ކަލެމެން އެހިންހެއްޔެވެ؟“ އެމީހުން ބުންޏެވެ. ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ނާހަމެވެ.“
އޭނާ ބުންޏެވެ. ”ކަލޭމެން ތިޔަ ބުނާ ގޮތުގައި އޭނާއަކީ ދޮގުވެރިއެކެވެ. އޭނާގެ ކިބައިން ދުވަހަކު ވެސް ދޮގެއް ކަލޭމެންނަށް ތަޖުރިބާ ކުރެވުނު ހެއްޔެވެ؟“ އެމީހުން ބުންޏެވެ. ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ”ނޫނެކެވެ.“
އޭނާ ބުންޏެވެ. ”ކަލޭމެން ތިކިޔަނީ އޭނާއަކީ ކާހިނެއް ކަމުގައެވެ. އޭނާ ދުވަހަކުވެސް ކާހިނުކަން ކުރިތަން ކަލޭމެން ދެކުނިން ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެންނަން ފެންނަނީ ކާހިނުން ޒާތްޒާތުގެ ބަނދިވަރުތަކާއި ހާސަރުތައް ކިޔާ ތަނެވެ. ތިޔައިންކުރެ އެކަކު ވެސް އޭނާގެ ކިބައިން އެފަދަ ކަމެއް ދުށިން ހެއްޔެވެ؟“ އެމީހުން ބުންޏެވެ. ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ނުދެކެމެވެ.“
ދެން ޤުރައިޝުން ވަލީދަށް ބުންޏެވެ. ”އެހެންވެއްޖެއްޔާ ދެން އަހަރެމެން ކިޔަންވީ ކީކޭހެއްޔެވެ؟“
ދެން އޭނާ ދޭނޭ ޖަވާބަކާމެދު ބަލައި ވިސްނިއެވެ. ދެން އޭނާ މޫނު ކުނިކޮށްލުމަށްފަހު ބުންޏެވެ. އެއި ސިހުރުވެރިއެކެވެ. މީހާއާއި އޭނާގެ އަނބިދަރިންނާއި އަޅުންނާ ދެމެދު އޭނާ ބައިބައިކުރާތީ ކަލޭމެންނަށް ފެންނާނެއެވެ.
މިކަމާ ގުޅިގެން އަންނަނިވި އާޔަތްތައް ﷲ ބާވައިލެއްވިއެވެ.
މާނަ: ”ހަމައެކަނި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެއްދެވި މީހާ، ކަލޭގެފާނު ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ދޫކޮށްލައްވާށެވެ! އަދި ގިނަވެގެންވާ މުދަލާއި ކައިރީގައި ތިބޭނެ ފިރިހެން ދަރިން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާޔަށް ދެއްވީމެވެ. އަދި (ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ކަމެއް) ތަނަވަސް ކޮށްދެއްވައި، އޭނާޔަށް ފަސޭހަ ކޮށްދެއްވީމެވެ. ދެންވެސް އޭނާ އެދެނީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިތުރު ކޮށްދެއްވުމަށެވެ. ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހެއް ކަމުގައެވެ. ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ގަދަފަދަވެގެންވާ ޢަޛާބަކަށް ކުރިމަތިލުމަށް އޭނާއަށް ޖައްސަވާހުށީމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާ ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް ރޭވިއެވެ. ފަހެ، އޭނާޔަށް ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ ދެން އޭނާޔަށް ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ ދެން އޭނާ ބަލައި ވިސްނިއެވެ. ދެން އޭނާ މޫނު ކުނިކޮށްލިއެވެ. އަދި މޫނު ހެދިއެވެ. ދެން އޭނާ ފުރަގަސްދިނެވެ. އަދި ބޮޑާވެގަތެވެ ފަހެ، އޭނާ ބުންޏެވެ. ސިޙުރުވެރީންގެ ކިބައިން އައިސްފައިވާ ސިޙުރެއް ކަމުގައި މެނުވީ މި ޤުރްއާން ނުވެއެވެ. އާދަމުގެ ދަރިންގެ ބަސްކަމުގައި މެނުވީ މި ޤުރްއާން ނުވެއެވެ. ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ ނަރަކަޔަށް ވައްދަވާހުށީމެވެ.“
ނޯޓު: އިބްނު ކަޘީރާއި، އަލްޤުރްޠުބީއާއި، އެނޫން ވެސް ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރީން އިސްވެދިޔަ އާޔަތްތަކުގެ ތަފްސީރުގައި މިވާހަކަ ގެންނަވާފައި ވެއެވެ. މިތަނުގައި މިވަނީ އެ ރިވާޔަތްތަކުގައިވާ ވާހަކަ އެއްކޮށްލައި އެއް ސިޔާޤަކަށް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ.
ސުވާލު:
- އޭނާއަށް ޙައްޤު އެނގުމަށްފަހު އެއަށް އިންކާރުކުރީ ކީއްވެ؟
- ވަލީދު ކާފަރުކަންމަތީ މަރުވެ ނަރަކައިގައި ތާއަބަދަށް އޮންނަން ޖެހުނީ ކާކާ ކެދި؟
- އަބޫޖަހުލު އޭނާ ހައްލާލުމަށް ޓަކައި ބޭނުންކުރި އުކުޅަކީކޮބާ؟