ހަވަނަ މައްސަލަ: އިޤްތިޞާދީ މައްސަލަ

މިކަމުގެ ކުރިހައި ފަރުޢު­ތަކެއް އެއަށް ރުޖޫޢަވާ، މައިގަނޑު އުޞޫލުތައް ޤުރުއާނުގައި ސާފު­ކޮށް ބަޔާން­ކޮށް­ދެއްވާފައި ވެއެވެ. އެހެނީ އިޤްތިޞާދީ މައްސަލަތައް ރުޖޫޢަ ވަނީ ދެ އަޞްލަކަށެވެ.

1. ފުރަތަމަ އަސްލަކީ: މުދާ ހޯދުމުގައި ރަނގަޅަށް ވިސްނުމެވެ.

2. ދެވަނަ އަސްލަކީ: މުދާ ޚަރަދުކުރަންވީ ތަންތަނަށް ޚަރަދު­ކުރުމުގައި ރަނގަޅަށް ވިސްނުމެވެ.

ފަސްވަނަ މައްސަލައަކީ އިޖްތިމާޢީ އެކި ޙާލަތް­ތަކެވެ. މި ކަންތައް ވެސް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވަނީ ސާފު­ކޮށް ބަޔާން ކުރައްވައި، އޭގެ ނޫރުން މި މަގަށް އަލި ކޮށް­ދެއްވާފައެވެ.

ފަހެ އެންމެ އިސް ރައީސަށް އޭނާގެ މުޖުތަމަޢާ މެދު ޢަމަލު­ކުރުމަށް ކީރިތި ޤުރުއާން އަމުރުކުރައްވަނީ ކޮންފަދައަކުންކަން ނިކަން ބައްލަވާށެވެ! ﴿وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾ [އައްޝުޢަރާއު 215] މާނައީ: ”މުއުމިނުންގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނަށް ތަބާވީ މީހުންނަށް، ކަލޭގެފާނުގެ ފިޔަ­ފުޅު ތިރި­ކުރައްވާށެވެ! (އެބަހީ: މަޑުމައިތިރި ވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!)“ ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاورْهُمْ فِي الْأَمْرِ﴾ [އާލު ޢިމްރާން 159] މާނައީ: ”އެއުރެންނަށް ކަލޭގެފާނު އޯގާ­ވެރި ވެވަޑައިގަތީ، ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ލެއްވި ރަޙްމަތެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ހިތްޕުޅު ހަރުކަށި، ޚުލުޤު ނުބައި ބޭކަލަކު ކަމުގައި ކަލޭގެފާނު ވިނަމަ، ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން އެއުރެން ވަކި­ވެގެން ހިނގައްޖައީހެވެ. ފަހެ، އެއުރެންނަށް ކަލޭގެފާނު ޢަފޫ ކުރައްވާށެވެ! އަދި، އެއުރެންނަށް ފާފަފުއްސެ­ވުން އެދި ދަންނަވާށެވެ! އަދި، ކަން­ތަކުގައި ކަލޭގެފާނު އެމީހުންނާ މަޝްވަރާ ކުރައްވާށެވެ!“

ހަތަރުވަނަ މައްސަލައަކީ މާތް­ވެގެންވާ ޝަރީޢަތް ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ޙުކުމް­ވެރި­ކުރުމެވެ.

އެކަމަކީ ބަވާޙް ކުފުރެއް ކަމާއި، ﷲއާ ޝަރީކުކުރުން ކަމުގައި ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވަނީ ބަޔާން ކުރައްވާފައެވެ.

އަހަރެމެންގެ ނަބިއްޔާ އަރިހު ސުވާލު ދެންނެވުމަށް މައްކާގެ މުޝްރިކުންނަށް ޝައިޠާނާ ވަސްވާސްދިނެވެ. ”ކަންބަޅި­އެއް މަރުވެ މުޅަ­އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ވާހިނދު، އޭތި ޤަތުލުކުރި ފަރާތަކީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟“ އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ”އޭތި ޤަތުލު­ކުރެއްވީ ﷲއެވެ.“ ދެން އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުމަށް ޝައިޠާނާ އެއުރެންނަށް ވަސްވާސްދިނެވެ. ”ތިޔަބައި­މީހުންގެ އަތް­ތަކުން ކަތިލާތަކެތި ޙަލާލު­ވެފައި، ﷲގެ މާތް އަތްޕުޅުން ކަތިލައްވާ ތަކެތި ޙަރާމް ވަނީ ހެއްޔެވެ! އެހެން­ވެއްޖެއްޔާ ތިޔަބައި­މީހުން ﷲއަށްވުރެ މާ ހެޔޮކަންބޮޑުތާއެވެ!“ ﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. ﴿وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ﴾ [އަލްއަންޢާމް 121]. ”އަދި ހަމަ­ކަށަވަރުން، ތިޔަބައި­މީހުންނާ ޖަދަލު ކުރުމަށް ޝައިޠާނުން އެއުރެންގެ ވާގިވެރީންނަށް ވަސްވާސް ދޭނެއެވެ. ތިޔަބައި­މީހުން، އެއުރެންނަށް ކިޔަމަންވެއްޖެ­ނަމަ ހަމަ­ކަށަވަރުން، ތިޔަބައި­މީހުންނަކީ ވެސް، މުޝްރިކުންކަން ކަށަވަރެވެ.“

ތިންވަނަ މައްސަލައަކީ ޞާލިޙު ޢަމަލާއި އެނޫން ޢަމަލުތަކުގެ ފަރަޤު ބަޔާން­ކުރުމެވެ.

ޞާލިޙު ޢަމަލަކީ އޭގައި ތިން ކަމެއް ފުރިހަމަވާ ޢަމަލުކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަނީ ބަޔާން ކުރައްވާފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެންމެ ކަމެއް އުނި ވިޔަސް އެ ޢަމަލު ކުރި މިހާއަށް އެޢަމަލަކުން ޤިޔާމަތް ދުވަހު އެއްވެސް މަންފާ­އެއް ނުކުރާނެއެވެ.

ދެވަނަ މައްސަލައަކީ ވަޢުޡެވެ.

ހުރިހައި ކަމެއްގެ މައްޗަށް ﷲ ބައްލަވައި­ވޮޑިގެންވާ ކަމާއި ހުރިހައި ކަމެއް އެކަލާނގެ މޮޅަށް ދެނެ­ވޮޑިގެންވާ ކަމުގެ ވަޢުޡަށްވުރެ ބޮޑު­ވެގެންވާ ވާޢިޡެއް، އަދި އުރެދުން­ތަކުން ދުރުހެލި­ކޮށްދޭ އެއަށްވުރެ މަތި­ވެރި ޒާޖިރެއް ﷲ އުޑުން ބާވައިލައްވާފައި ނުވާ ކަމަށް ޢިލްމުވެރީން ވަނީ އިޖްމާޢު ވެވަޑައިގެންފައެވެ. އެއީ އިންސާނާގެ ވެރި ރައްބު އޭނާގެ މައްޗަށް ބައްލަވައި­ވޮޑިގެން، އޭނާ ކުރާ ކަންތަކަށް ފާރަ­ވެރިވެ­ވޮޑިގެންވާ ކަމާއި، އޭނާ ފާޅު ކުރާ ކަން­ތަކާއި ވަންހަނާ ކުރާ ކަންތައް ދެނެ­ވޮޑިގެންވާކަން އިންސާނާއަށް އެނގުމެވެ.

ޤުދްސަކީ އެއް އިރެއްގައި ވެސް ޔަހޫދީންނަށް ތާރީޚެއް އޮތް، ނުވަތަ އެއުރެންގެ ވަޠަނެއް ކަމުގައި ވީ ތަނެއް ނޫނެވެ. މީހަކު ސުވާލު ކޮށްފާނެތެވެ: ޔަހޫދީން ޤުދްސު ޝަހަރަށް ނުވަދޭ ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެތައް ޒަމާނަކަށް އެތަނުގައި އެއުރެންގެ ރަސް­ކަމެއް ޤާއިމް ނުކުރޭ ހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުގެ ތާރީޚީ ޖަވާބަކީ މިއީއެވެ: އާނއެކެވެ. ބަނޫ އިސްރާއީލް ބާގައިގެ މީހުން ޤުދުސަށް ވަނެވެ. އަދި އެތަނުގައި އެއުރެންގެ ރަސް­ކަމެއް ވެސް ޤާއިމް ކުރިއެވެ. އެއީ ދާވޫދުގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރި­ކަލުން ސުލައިމާނުގެފާނު -- ގެ ދުވަސްވަރުގައެވެ. މި އިސްރާއީލީ ރަސްކަން ޤުދްސުގައި 70 އަހަރަށް ދެމިގެން ދިޔައެވެ. އާނއެކެވެ. ޤުދުސުގެ ވެރި­ކަމުގައި ޔަހޫދީން ހޭދަކުރި ޢުމުރަކީ 70 އަހަރެވެ.