ޝަޤީޤް އަލްބަލްޚީ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. (އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިވަރު) ޙާތިމް (އަލް އައްސާމް) އަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އަހަންނާ އެކުގައި ވަރަށް ގިނަ ދުވަހު ތިބާ އުޅެފީމުއެވެ. ތިބާއަށް ދަސްވީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟
ވިދާޅުވިއެވެ. 8 ކަމެކެވެ.
ފުރަތަމަ ކަމަކީ: الله ގެ ޚަލްޤުތަކުންނަށް ބަލާލުމުން އަހަންނަށް ފެނުނީ ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް މަޙްބޫބަކު (ލޯބިވާ ފަރާތެއް) ވާތަނެވެ. އެކަމަކު އޭނާ އޭނާގެ ކަށްވަޅަށް ފޯރާ ހިނދުގައި އެ ލޯބިވެރިޔާ އޭނާއާ ވަކިވެދެއެވެ. އެހެންކަމުން އަހަރެންގެ މަޙްބޫބަކީ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ކަމުގައި ހެދީމެވެ. އެ މަޙްބޫބު އަހަންނާ އެކުގައި މަރުވުމަށްފަހުގައި ވެސް ވުމަށްޓަކައެވެ.
ދެވަނަ ކަމަކީ: ﷲގެ ބަސްފުޅު، ﴿وَنَهَى ٱلنَّفۡسَ عَنِ ٱلۡهَوَىٰ﴾ (މާނައީ: އަދި އޭނާގެ ނަފްސު ނުބައި އެދުންތަކުން ދުރުކޮށްފި މީހާ…) މިއާޔަތަށް ބެލީމެވެ. ދެން އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސާ ޖިހާދުކުރީމެވެ. އެންމެ ފަހުން އެ ނަފްސު ﷲއަށް ކިޔަމަންގަތުމުގެ މައްތަށް ހަމަޖެހިއްޖައުމަށް ދާންދެނެވެ.
ތިންވަނަ ކަމަކީ: މީހެއްގެ އަތުގައި އަގުހުރި އެއްޗެއް ވާނަމަ އޭނާ އޭތި ރައްކާ ކުރާތީ އަހަރެން ދުށީމެވެ. ދެން އަހަންނަށް ފެނުނީ ﷲގެ މި ބަސްފުޅެވެ: ﴿مَا عِندَكُمۡ يَنفَدُ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ بَاقٖ﴾ (މާނައީ: ތިޔަބައިމީހުންގެ އަތުގައި ވާހައި އެއްޗެއް ހުސްވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އަދި ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައިވާ އެއްޗެއް ދެމިހުންނާނެއެވެ.) އެހެންވެ އަގެއްހުރި އެއްޗެއް އަހަންނަށް ލިބިއްޖެނަމަ އެއެއްޗެއް ބަހައްޓަނީ ﷲގެ ޙަޟުރަތުގައެވެ. އަހަނަށްޓަކައި އެއިލާހުގެ ޙަޟުރަތުގައި އެ އެއްޗެއް ދެމިހުރުމަށެވެ. (އެބަހީ އެ ﷲގެ މަގުގައި ހޭދަކުރުމުން އޭގެ އުޖޫރަ ﷲ ދެއްވާނެއެވެ.)
ހަތަރުވަނައީ: ހަމަކަށަވަރުން އަހަންނަށް ފެނުނީ މީސްތަކުން މުދަލާއި ޙަސަބާއި ޝަރަފުވެރިކަމަށް ރުޖޫޢު ވާތަނެވެ. އެކަމަކު އެއީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އަހަންނަށް ފެނުނީ ﷲ ގެ މި ބަސްފުޅެވެ. ﴿إِنَّ أَكۡرَمَكُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰكُمۡ﴾ (މާނައީ: ހަމަކަށްވަރުން ﷲ ގެ ހަޟުރަތުގައި އެންމެ މާތްކަން ބޮޑީ ތިޔަބައިމީހުންކުރެ އެންމެ ތަޤްވާވެރި މީހާއެވެ.) ދެން އެއިލާހުގެ ޙަޟުރަތުގައި މާތްކަން ބޮޑުވެގެންވާ މީހަކަށް ވުމަށްޓަކައި، އަހަރެން ތަޤުވާވެރިވީމެވެ.
ފަސްވަނައީ: އަހަންނަށް ފެނުނީ މީސްތަކުން އެކަކު އަނެކަކަށް ޙަސަދަވެރިވެ އުޅޭތަނެވެ. ދެން އަހަންނަށް ފެނުނީ ﷲ ގެ މި ބަސްފުޅެވެ. ﴿نَحۡنُ قَسَمۡنَا بَيۡنَهُم مَّعِيشَتَهُمۡ﴾ (…އެއުރެންގެ މެދުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ކަންތައްތައް ބެއްސެވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ.) ދެން އަހަރެން ޙަސަދަވެރިކަން ދޫކޮށްލީމެވެ.
ހަވަނައީ: އަހަންނަށް ފެނުނީ މީސްތަކުން އެކަކު އަނެކަކަށް ޢަދާވާތްތެރިވެ އުޅޭތަނެވެ. ދެން އަހަންނަށް ފެނުނީ ﷲ ގެ މި ބަސްފުޅެވެ. ﴿إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمۡ عَدُوّٞ فَٱتَّخِذُوهُ عَدُوًّا﴾ (ހަމަކަށަވަރުން، ޝައިޠާނާއަކީ، ތިޔަބައިމީހުންނަށްވާ ޢަދާވާތްތެރިޔެކެވެ. ފަހެ، އެ ޝައިޠާނާއީ، ޢަދާވާތްތެރިޔަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދެކޭށެވެ!) ދެން އަހަރެން މީސްތަކުންނަށް ޢަދާވާތްތެރިވުން ދޫކޮށް އަހަރެންގެ ހަމައެކަނި ޢަދުއްވަކީ ޝައިޠާނާ ކަމުގައި ހެދީމެވެ.
ހަތްވަނައީ: އަހަންނަށް ފެނުނީ މީސްތަކުން ރިޒްޤު ހޯދުމުގައި އެއުރެންގެ ނަފްސުތައް ވަރުބަލިކުރުވާ ތަނެވެ. ދެން އަހަރެން ބެލީ ﷲ ގެ މި ބަސްފުޅަށެވެ. ﴿وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا﴾ “ބިމުގައި ހިނގާބިނގާ އުޅޭ ދިރޭ އެއްޗެހީގެ ތެރެއިން، އެ އެއްޗަކަށް ﷲ ރިޒްޤު ނުދެއްވާ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުވެތެވެ.” އެހެންކަމުން އަހަރެން އެކަލާނގެއަށް އަދާކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތަކާއިގެން އަވަދިނެތިވެގަތީމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން އަހަންނަށް ލިބެން އޮތް އޮތްޗެއް ދޫކޮށްލީއެވެ.
އަށްވަނައީ: އަހަންނަށް ފެނުނީ މީސްތަކުން އެއުރެންގެ ވިޔަވާރިއާއި، މަސައްކަތާއި، ހަށިގަނޑުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ވަކީލުކުރާ ތަނެވެ. އެހެންކަމުން އަހަރެން ﷲ އާ ވަކީލުކުރީމެވެ. އެކަލާނގެ މިފަދައިން ވަޙީ ނުކުރައްވާތޯއެވެ؟ ﴿وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓ﴾ މާނައީ: ”އަދި ﷲ އަށް ވަކީލުކުރާމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އޭނާޔަށް އެކަލާނގެ ފުދެއެވެ.“
މަޞްދަރު: މުޚްތަޞަރު މިންހާޖިލް ޤާޞިދީން. ނަޖްމުއްދީން އިބްނު ޤުދާމާ އަލްމަޤްދިސީ (އަވަހާރަވީ 689ހ.). ޞ 24
