ޝައިޚް ޞާލިޙް ބިން ފައުޒާން އަލްފައުޒާން (އުފަން: 1354ހ./1935މ) އަކީ ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ދީނީ ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ބޭފުޅެކެވެ. އަދި ސައުދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރީންގެ ކައުންސިލް، ހައިއަތު ކިބާރިލް ޢުލަމާގެ މެންބަރެކެވެ. އަދި އެ ޤައުމުގެ ފަތުވާ ކޮމިޓީ، ލަޖްނަތުއްދާއިމާ ލިލް ބުޙޫޘިލް ޢިލްމިއްޔާ ވަލްއިފްތާގެ ދާއިމީ މެންބަރެކެވެ. އަދި މައްކާގައި ހުންނަ، މުސްލިމް ވޯލްޑް ލީގުގެ ދަށުން ހިންގާ އިސްލާމިކް ފިޤްހު ކައުންސިލް، އަލްމަޖްމަޢުލް ފިޤްހީ އަލްއިސްލާމީގެ މެންބަރެކެވެ.
ޙަޔާތް
ޞާލިޙް އަލްފައުޒާން ބޮޑުފުޅުވީ ޔަތީމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އޭނާއަކީ ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ޤަޞީމް ސަރަޙައްދުގެ ޝަމާސިއްޔާގެ ބޭފުޅެކެވެ. އޭނާގެ އާއިލާގެ ތެރޭގައި ބޮޑުފުޅުވަމުން ދިޔަ އިރު ކީރިތި ޤުރުއާން ދަސްކުރެއްވިއެވެ.
ލިޔެކިޔަން ދަސްކުރައްވަން ފެއްޓެވީ ރަށު މިސްކިތުގެ އިމާމު، ޝައިޚް ޙަމޫދު ބިން ސުލައިމާން އައްތިލާލްގެ އަރިހުންނެވެ. މި ޝައިޚަކީ ޤަޞީމް ސަރަޙައްދުގެ ޟަރިއްޔާ އަވަށުގެ ޤާޟީއެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވި، ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގައި ވަރަށް މޮޅު ޤާރީވެރި ބޭކަލެކެވެ.
ތަޢުލީމު
1369ހ./1950މ. ގައި ޝަމާސިއްޔާ އަވަށުގައި ސަރުކާރު ސްކޫލެއް ހުޅުވުމުން، ޞާލިޙް އެ ސްކޫލަށް ގުޅިވަޑައިގަތެވެ. ނަމަވެސް އިބްތިދާއީ ތަޢުލީމު ފުރިހަމަ ކުރެއްވީ 1371ހ./1952މ. ގައި ބުރައިދާގެ އަލްމަދްރަސަތުލް ފައިޞަލިއްޔާއިންނެވެ.
1373ހ./1954މ. ގައި ބުރައިދާގައި މަޢުހަދުލް ޢިލްމީ ހުޅުވެންދެން، އަލްމަދްރަސަތުލް ފައިޞަލިއްޔާގައި، އިބްތިދާއީ މަރުޙަލާގައި މުދައްރިސެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ. މަޢުހަދު ހުޅުވުމުން އެ މަޢުހަދާ އެންމެ ފުރަތަމަ ގުޅިވަޑައިގެންނެވި ދަރިވަރުންގެ ތެރޭ ހިމެނިވަޑައިގަތެވެ. އަދި އޭގެ ހަތަރު އަހަރު ފަހުން އެތަނުން ދަސްވެނިވެވަޑައިގަތެވެ.
އޭގެ ފަހުން ރިޔާޟުގެ ކުއްލިއްޔަތުއް ޝަރީޢާއާ ގުޅިވަޑައިގަތެވެ. އަދި 1381ހ./1961މ. ގައި އެތަނުން ދަސްވެނިވެވަޑައިގަތެވެ.
ޝައިޚް ޞާލިޙް ފިޤުހުގެ ދާއިރާއިން މާސްޓަރސް އަދި ޑޮކްޓަރޭޓް ޑިގްރީ ޙާޞިލުކުރެއްވިއެވެ. މާސްޓަރސް ތީސިސްގެ ސުރުޚީ އަކީ: ”އަތްތަޙްޤީޤާތުލް މަރުޟިއްޔާ ފިލް މަބާޙިޘިލް ފަރުޟިއްޔާ“ އެވެ. މިއީ ތަރިކައިގެ މައްސަލަތަކާ ބެހޭ ތީސިސްއެކެވެ. ޑޮކްޓަރޭޓް ތީސިސްގެ ސުރުޚީއަކީ: ”އަޙްކާމުލް އަޠުޢިމަތި ފިއްޝަރީޢަތިލް އިސްލާމިއްޔާ“ އެއީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ކާބޯތަކެތީގެ ޙުކުމްތަކާ ބެހޭ ގޮތުންނެވެ.
އަދާކުރެއްވި ވަޒީފާތައް
ކުއްލިއްޔަތުއްޝަރީޢާއިން ދަސްވެނިވުމަށް ފަހު ޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްފައުޒާން އަދާކުރެއްވި ފުރަތަމަ ވަޒީފާއަކީ ރިޔާޟުގެ މަޢުހަދުލް ޢިލްމީގައި ކިޔަވައިދެއްވުމެވެ. އޭގެ ފަހުން ކުއްލިއްޔަތުއްޝަރީޢާއަށް މުދައްރިސެއްގެ ގޮތުގައި ބަދަލުވެވަޑައިގަތެވެ. ދެން ކުއްލިޔަތު އުޞޫލިއްދީންގެ ދިރާސާތުލް ޢުލްޔާގެ ބައިގައި ކިޔަވައިދެއްވުމަށް ބަދަލުވެވަޑައިގަތެވެ. އޭގެފަހުން އަލްމަޢުހަދުލް ޢާލީ ލިލްޤަޟާ (ޤާޟީކަމުގެ ހައި އިންސްޓިޓިއުޓް)ގައި މުދައްރިސެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވިއެވެ. ފަހުން އެ އިންސްޓިޓިއުޓްގެ މުދީރުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރެވުނެވެ. އިދާރީ މަގާމުގެ މުއްދަތަށް ފަހު ވެސް، އެ އިންސްޓިޓިއުޓްގައި ކިޔަވައިދެއްވުމުގައި އުޅުއްވިއެވެ.
އޭގެފަހުން ލަޖްނަތުއްދާއިމާ ލިލް ބުޙޫޘިލް ޢިލްމިއްޔާ ވަލްއިފްތާ (ފަތުވާ ކޮމިޓީ) އަށް ބަދަލުވެވަޑައިގަތެވެ. މިހާރުވެސް ޝައިޚަކީ އެ ކޮމިޓީގެ މެންބަރެކެވެ. މީގެ އިތުރުން، ޝައިޚް ޞާލިޙަކީ ހައިއަތު ކިބާރިލް ޢުލަމާ (ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިންގެ ކައުންސިލް)ގެ މެންބަރެކެވެ. އޭގެ އިތުރުން ރިޔާޟުގެ އަމީރު މުތުޢިބު ބިން ޢަބްދުލްޢަޒީޒު އާލު ސަޢޫދު މިސްކިތުގެ އިމާމުކަމާއި ޚަޠީބުކަން އަދި މުދައްރިސްކަން ކުރައްވައެވެ. އޭނާއަކީ ޙައްޖު މޫސުމުގައި ދަޢުވަތު ދޭ ފަރާތްތަކުގެ ކަންކަން ބަލަހައްޓާ ކޮމިޓީގެ މެންބަރެކެވެ. އަދި ރާބިޠަތުލް ޢާލަމިލް އިސްލާމީއަށް ނިސްބަތްވާ މައްކާގެ ފިޤްހު ކައުންސިލްގެ މެންބަރެކެވެ.
މީގެ އިތުރުން ވެސް ”ނޫރުން ޢަލައްދަރުބި“ ރޭޑިއޯ ޕްރޮގްރާމުގައި ލައިވްކޮށް ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބު ދެއްވުމުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަނެއެވެ.
ޢިލްމީ މަސައްކަތްފުޅުތަކާއި ފޮތް އުފެއްދުމުގައި ޝައިޚް ޞާލިޙްގެ ބައިބެރިވުން ބޮޑެވެ. އެއީ ދިރާސާތަކާއި ފަތުވާތަކާއި ބަޙުޘްތަކާއި ރިސާލާތަކުގެ ސިފައިގައެވެ. އޭގެ ބައެއް އެއްކުރެވި ޗާޕުކުރެވިފައިވެއެވެ. އަދި އަނެއްބައި ޗާޕުކުރުމުގެ މަރުޙަލާގައިވެއެވެ. އަދި ސަޢޫދީ ޔުނިވަރސިޓީތަކުގެ މަތީ ތަޢުލީމުގެ މަރުޙަލާތަކުގައި އެތައް ޢިލްމީ ރިސާލާއެއް ބެއްލެވުމުގައި އިސްކޮށް އުޅުއްވިއެވެ. ޝައިޚުގެ ދަރުސްތަކާއި މަޖިލިސްތަކަށް ޙާޟިރުވެ އެތައް ޠާލިބުންތަކެއް ޢިލްމު ޙާޞިލުކުރިއެވެ.
އުސްތާޛުން
ޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްފައުޒާން، އެތައް ޢިލްމުވެރިންނާއި ފަޤީހުންގެ އަރިހުން ޝަރުޢީ ޢިލްމު އުނގެނިވަޑައިގަތެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވެނީ:
- ސަޢޫދީ އަރަބިއްޔާގެ ކުރީގެ މުފްތީ، ޝައިޚް ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ބިން ޢަބްދުﷲ ބިން ބާޒް
- ޝައިޚް މުޙައްމަދު އަލްއަމީން އައްޝަންޤީޠީ
- ޝައިޚް ޢަބްދުއްރައްޒާޤު ޢަފީފީ
- ޝައިޚް ޢަބްދުﷲ ބިން ޙުމައިދު
- ޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްޢަލީ އައްނާޞިރު
- ޝައިޚް މުޙައްމަދު ބިން ސުބައިލް
- ޝައިޚް ޞާލިޙް ބިން އިބްރާހީމް އަލްބުލައިހީ
- ޝައިޚް އިބްރާހީމް ބިން ޢުބައިދު އަލްޢަބްދުލްމުޙްސިން
- ޝައިޚް ޙަމޫދު ބިން ޢުޤްލާ
- ޝައިޚް ޢަބްދުﷲ ބިން ޞާލިޙް އަލްޚުލައިފީ
- ޝައިޚް ޞާލިޙް ބިން ޢަބްދުއްރަޙްމާން އައްސުކައިތީ
މީގެ އިތުރުން އަލްއަޒްހަރު ޔުނިވަރސިޓީގެ އެތައް އުސްތާޛުންނެއްގެ އަރިހުން އުނގެނިވަޑައިގަތެވެ. އެބޭފުޅުންނަކީ ޢަރަބި ބަހާއި ތަފްސީރާއި ޙަދީޘް ކިޔަވައިދެއްވުމަށް ފޮނުއްވާފައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނެވެ.
ޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްފައުޒާންގެ މުއައްލަފާތްތައް
ޝައިޚް އަލްފައުޒާންގެ ޝަރުޢީ ޢިލްމުތަކުގައި އެތައް ފަތްފުށްތަކެއް ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:
- التحقيقات المرضية في المباحث الفرضية - މިއީ ފަރާއިޟުގެ ޢިލްމާ ބެހޭ ގޮތުން ލިޔުއްވި މާސްޓަރސް ތީސިސްއެވެ. މި ފޮތް ޝާއިޢުކުރެވިފައިވެއެވެ.
- أحكام الأطعمة في الشريعة الإسلامية - މިއީ ޝައިޚުގެ ޑޮކްޓަރޭޓް ތީސިސްއެވެ.
- الإرشاد إلى صحيح الاعتقاد
- شرح العقيدة الواسطية
- البيان فيما أخطأ فيه بعض الكتاب
- مجموع محاضرات في العقيدة والدعوة
- الخطب المنبرية في المناسبات العصرية
- من أعلام المجددين في الإسلام
- رسائل في مواضيع مختلفة
- مجموع فتاوى في العقيدة والفقه - މިއީ ”ނޫރުން ޢަލައްދަރުބި“ ޕްރޮގްރާމުން ނަގައިގެން އެކުލަވާލެވުނު މުޖައްލަދުތަކެކެވެ.
- نقد كتاب الحلال والحرام في الإسلام
- شرح كتاب التوحيد، شرح مدرسي
- التعقيب على ما ذكره الخطيب في حق الشيخ محمد بن عبد الوهاب
- الملخص الفقهي - 2 މުޖައްލަދު
- إتحاف أهل الإيمان بدروس شهر رمضان
- الضياء اللامع من الأحاديث القدسية الجوامع
- بيان ما يفعله الحاج والمعتمر
- كتاب التوحيد - މިއީ ވުޒާރަތުލް މަޢާރިފުން ޘާނަވީ މަރުޙަލާގެ މުޤައްރަރުގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ 2 ބައެވެ.
- މީގެ އިތުރުން، مجلة الدعوة ގައި ޝާއިޢުކުރެވުނު ފަތުވާތަކާއި މަޒުމޫނުތައް ވެއެވެ. އަދި ޢިލްމީ ރިސާލާތަކާއި ބަޙުޘުތައް ވެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ޝާއިޢުކުރެވި، އަނެއްބައި ޝާއިޢުކުރުމުގެ މަރުޙަލާގައިވެއެވެ.
މަރުޖިޢުތައް
- ފަތުވާ ކޮމިޓީގެ ކުރީގެ ވެބްސައިޓްގައި ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް ބިން ޢަބްދުލް ކަރީމް އަލްޢީސީ ލިޔުއްވާފައިވާ ވަނަވަރު
- dralfawzann.com (ޝައިޚްގެ ދަރުސްތައް ގެނެސްދޭ ވެބްދައިޓެއް)
- saudipedia.com