އައްޝައިޚް އަލްޢައްލާމާ ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބިން ސިޢްދީ ވިދާޅުވިއެވެ:
މުސްލިމުންގެ އިމާމުންނަށް ނަޞޭޙަތް ދިނުމަށް ބަލާއިރު، ފަހެ، އެމީހުންނަކީ، ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔާއާއި އޭނާ ޢައްޔަނުކޮށްފައި ތިބޭ އަމީރުންނާއި، ޤާޟީންނާއި، މިހެން ގޮސް ކުޑަޔަސް ބޮޑަސް މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް އެއްވެސް ކަހަލަ ވެރިކަމެއް ދެވިފައި ތިބޭ މީހުންނެވެ. އެމީހުންގެ ވަޒީފާއާއި އެމީހުންގެ ވާޖިބުތައް އެހެން މީހުންގެ ވަޒީފާތަކާއި ވާޖިބުތަކަށްވުރެ ބޮޑުވެގެން ވީ ހިނދުގައި، އެމީހުންގެ މަޤާމާއި ދަރަޖަޔާ އެއްވަރަށް ނަޞޭޙަތްދިނުން ވާޖިބެވެ. އެއީ؛ އެމީހުންގެ އިމާމަތު ޤަބޫލު ކުރުމާއި އެމީހުންގެ ވެރިކަމަށް އިޢުތިރާފު ވުމާއި، ހެޔޮ ކަންތަކުގައި އެމީހުންނަށް ކިޔަމަންތެރިވުން ވާޖިބުކަމަށް އިޢުތިރާފުވުމާއި، އެމީހުންނާ ދެކޮޅަށް ނުނިކުތުމާއި، އަދި އެމީހުންނަށް ކިޔަމަންތެރިވުމަށް ރައްޔިތުންނަށް ބާރުއެޅުމާއި، ﷲ އާއި އެކަލާނގެ ރަސޫލާގެ އަމުރުފުޅަކާ ޚިލާފު ނުވާހައި ހިނދަކު އެމީހުންގެ އަމުރުތަކުގެ މަތީ ލާޒިމުވެ ތިބުމާއި، އެ ވެރީންނަށް ނަޞޭޙަތްތެރިވުމުގެ ގޮތުން އެ މީހަކަށް ކުރެވެން އޮތް ކަމެއް ކުރުމާއި، އަދި އެމީހުން ވެރިކަން ހިންގުމުގައި ރިޢާޔަތްކުރަން ޖެހޭ ކަންތައްތަކުން ނޭނގިފައި އޮތް ކަމެއް، ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެމީހަކަށް ވީ ވަރަކުން، އެ މީހުންނަށް ކިޔައިދީ ސާފުކޮށްދިނުމާއި، އެމީހުން އިސްލާޙުކޮށްދެއްވައި ހެޔޮމަގަށް ތައްފީޤުދެއްވުން އެދި އެމީހުންނަށްޓަކައި ދުޢާކޮށްދިނުމާއި މި ކަންކަމުންނެވެ. އެހެނީ އެމީހުން އިޞްލާޙުވުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ހުރި އިޞްލާޙެކެވެ.
އަދި އެމީހުންނަށް އެއްޗެހިގޮވުމާއި، ބަދުބަސް ބުނުމާއި، އެމީހުންގެ ޢައިބުތައް ފަތުރައި ޢާންމުކުރުމާއި މިފަދަ ކަންކަމުން ދުރުހެލިވުމެވެ. އެހެނީ އެކަމުގައި އެތަކެއް ނުބަޔަކާއި، ގެއްލުމަކާއި، ފަސާދައެއް އެކުލެވިގެންވެއެވެ. ފަހެ މިފަދަ ކަންކަމުނެ ދުރުވެ ރައްކާތެރިވެގެން ހުރުމާއި، މި ކަންކަމާމެދު އިންޒާރުދިނުމަކީ އެ ވެރީނަށް ނަޞޭޙަތްތެރިވުމުގެ ތެރޭ ހިމެނޭ ކަންކަމެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ކިބައިން ހުއްދަވެގެން ނުވާ ކަމެއް ފެނިއްޖެ މީހާއަށް އޮތީ، އެކަން ފާޅުކުރުމަކާ ނުލައި، ސިއްރުން އޭނާއަށް ނަޞޭޙަތްދިނުމެވެ. ބޭނުންވާ މަޤްޞަދު ޙާޞިލުވާނޭ ގޮތަށް މަޑުމައިތިރިކަމާއެކު އޭނާގެ މަޤާމާ ގުޅޭފަދަ ލުއި އިބާރާތްތަކުން ސިއްރުގައި ނަޞޭޙަތްދިނުމެވެ. ފަހެ މި ގޮތަކީ ކޮންމެ މީހެއްގެ ޙައްޤުގައިވެސް އެދެވިގެންވާ ގޮތެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ވެރިންނަށެވެ. ފަހެ މި ބުނެވުނު ފަދައިން އެމީހުންގެ ސަމާލުކަމަށް އެ ކަން ގެނައުމުގައި ގިނަ ހެޔޮ އެކުލެވިގެން ވެއެވެ. އަދި އެއީ ނަޞޭޙަތްތެރިޔާގެ ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ ޢަލާމާތެކެވެ.
ދެންފަހެ، އޭ ނަޞޭޙަތްތެރިޔާއެވެ! މި ދެންނެވި މޮޅު އިތުރު ގޮތަށް ވެރީންނަށް ނަޞޭޙަތް ދިނުމަށްފަހުގައި މީސްތަކުންގެ މަދަޙަސަނާ ތިމާއަށް ހޯދަން އުޅެގެން އެކަން ނަމަނަމަ ފަސާދަކޮށްނުލާށެވެ. ފަހެ ތިމަން އެބައިމީހުނަށް ނަޞޭޙަތްދިނީމޭ، ވިވެނިމިވެނިހެން ބުނީމޭ، މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި ނުކިޔާށެވެ.
ފަހެ މިއީ ދެއްކުންތެރިކަމަށް ދަލީލުކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. އަދި އޭނާގެ އިމާންތެރިކަމުގެ ބަލިކަމުގެ ޢަލާމާތެކެވެ. މި ނޫނަސް އެންމެނަށް އެނގި މަޢުރޫފުވެގެންވާ އެތަކެއް ގެއްލުމެއް މި ކަމުގައި ވެއެވެ.
ވެރީންނަށް ނަޞޭޙަތްދިނުމުގައި ސިއްރުން އެކަން ކުރަން ޖެހޭކަމަށް ދަލީލު ލިބެނީ އިބްނު އަބީ ޢާޞިމް އެކަލޭގެފާނުގެ އައްސުންނަތޭ ކިޔުނު ފޮތުގައި ރިވާކުރެއްވާފައިވާ، އަލްޢައްލާމާ އަލްބާނީ ޞައްޙަކުރައްވާ މި ޙަދީޘުންނެވެ. މާތް ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
مَنْ أَرَادَ أَن يَنصَحَ لِذِي سُلْطَانٍ فَلَا يُبْدِه عَلَانَيَةً وَلَكِن يَأْخُذُ بِيَدِهِ فَيَخْلُوا بِهِ فِإِن قَبِلَ مِنهُ فَذَاكَ وَإِلَّا كَانَ قَدْ أَدَّى الَّذِي عَلَيهِ.
މާނައީ: ވެރިއަކަށް ނަޞޭޙަތެއް ދޭން އެދޭ މީހާ، ފަހެ އޭނާ ފާޅުގައި އެކަން ނުކުރާހުށްޓެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، އެ ވެރިޔާގެ އަތުގައި ހިފައިގެން ގޮސް އެކަހެރިވެ، އޭނާއަށް ނަޞޭޙަތް ދޭށެވެ. އެ ނަޞޭޙަތް އޭނާގެ ކިބައިން ބަލައިގެންފި ނަމަ، (އޭނާ އެދުނު ކަމަކީ) އެއީއެވެ. އަދި ބަލައިނުގެންފި ނަމަ، ނަޞޭޙަތް ދިން މީހާ އޭނާގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކޮށްފިއެވެ.
[ އިބްނު އަބީ ޢާޞިމްގެ އައްސުންނާ: 2/507]