މާތް ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
إِنَّ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى فِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلَاثَةٌ: رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ، فَعَرَفَهَا، فَقَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: قَاتَلْتُ فِيكَ حَتَّى قُتِلْتُ. قَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ قَاتَلْتَ لِيُقَالَ: هُوَ جَرِيءٌ، فَقَدْ قِيلَ. ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ.
މާނައީ: ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ ނިޔާ ކަނޑައެޅުއްވޭހުށީ ތިން މީހަކަށެވެ: (ފުރަތަމައީ) ޝަހީދުވެ ދިޔަ މީހެކެވެ. ފަހެ އޭނާ ގެނެވި، އޭނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތްތައް އޭނާއަށް ކިޔައިދެވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާ އެ ނިޢުމަތްތައް ދަނެ އެއަށް އިޢުތިރާފު ވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް އަންގަވާނެތެވެ. ކަލޭ އެ ނިޢުމަތްތަކުން ކުރީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ ދަންނަވާނެއެވެ. މިއަޅާ ޝަހީދު ވެއްޖައުމަށް ދާންދެން އިބަ ﷲ އަށްޓަކައި ހަނގުރާމަ ކުރީމެވެ. އަންގަވާނެތެވެ. ކަލޭ ތިޔަހެދީ ދޮގެކެވެ. އެކަމަކު ކަލޭ ހަނގުރާމަކުރީ، ކަލެއަކީ ހާދަ ހިއްވަރުގަދަ މީހެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ އެ ފަދައިން ބުނެވިދިޔައެވެ. ދެން އޭނަޔާމެދު އަމުރުއިއްވެވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާގެ މޫނުވަތަށް ދަމާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް އެއްލާލެވޭނެތެވެ.
އައްޝައިޚް ޞާލިޙް ބިން ފައުޒާން އަލްފައުޒާން ވިދާޅުވިއެވެ.
ފަހެ ﷲގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރާ މީހެއްގެ ސޫރައިގައި އޭނާ ވެފައި، ހަނގުރާމައިގައި ޤަތުލުވެގެން ދިއުމުން ވެސް އޭނާ ނަރަކައަށް އެއްލައިލެވުނު ސަބަބަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ސަބަބަކީ: އޭނާގެ ނިޔަތް އޮތީ ﷲ އަށްޓަކައެއް ނޫނެވެ. އޭނާގެ ނިޔަތަކީ އޭނާގެ ކެރުމާއި ހިއްވަރުގަދަކަން ދެއްކުމެވެ. މީސްތަކުންގެ މަދަޙައާއި ސަނާ ހޯދުމެވެ. ދުނިޔޭގައި، އޭނާ އެދުނު ފަދައިން އޭނާއަށް ސަނާ ލިބިގެން ވިއެވެ. އެހެން ކަމުން ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި އޭނާއަށް ލިބޭނޭ އެއްޗެއް ނުވެއެވެ. ﷲ އެއްވެސް މީހަކަށް އެއްވެސް ގޮތަކަށް އަނިޔާވެރިވެވޮޑިނުގަންނަވައެވެ.
ދެވަނަ މީހަކީ:
…وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَعَلَّمَهُ وَقَرَأَ الْقُرْآنَ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ، فَعَرَفَهَا، فَقَالَ: مَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: تَعَلَّمْتُ فِيكَ الْعِلْمَ وَعَلَّمْتُهُ، وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ. فَقَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ لِيُقَالَ: هُوَ عَالِمٌ، فَقَدْ قِيلَ، وَقَرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ: هُوَ قَارِئٌ، فَقَدْ قِيلَ. ثُمَّ أُمِرَ بِهِ، فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ.
މާނައީ: އަދި ޢިލްމު އުނގެނި، އެ އުނގަންނައިދީ، ޤުރުއާން ކިޔަވައި އުޅުނު މީހެކެވެ. ދެން އޭނާ ގެނެވި، އޭނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތްތައް އޭނާއަށް ކިޔައިދެވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާ އެ ނިޢުމަތްތައް ދަނެ އެއަށް އިޢުތިރާފު ވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް އަންގަވާނެތެވެ. ކަލޭ އެ ނިޢުމަތްތަކުން ކުރީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ ދަންނަވާނެއެވެ. އިބަ ﷲ އަށްޓަކައި މިއަޅާ ޢިލްމު އުނގެނި، އެ އުނގަންނައިދިނީމެވެ. އަދި އިބަ ﷲ އަށްޓަކައި ޤުރުއާން ކިޔަވައި އުޅުނީމެވެ. ﷲ އަންގަވާނެއެވެ. ކަލޭ ތިޔަހެދީ ދޮގެކެވެ. އެކަމަކު ކަލޭ ޢިލްމު އުނގެނުނީ، ޢިލްމުވެރިއެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ އެ ފަދައިން ބުނެވިދިޔައެވެ. އަދި ކަލޭ ޤުރުއާން ކިޔެވީ، ޤާރީއެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ އެފަދައިން ވެސް ބުނެވިދިޔައެވެ. ދެން އޭނަޔާ މެދު އަމުރުފުޅު ކުރެއްވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާގެ މޫނުވަތަށް ދަމާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް އެއްލާލެވޭނެތެވެ.
އައްޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްފައުޒާން ވިދާޅުވިއެވެ.
އެހެންކަމުން (ޝަރުޢީ) ޢިލްމު ކިޔަވާ ކުދިންނަށް ވާޖިބުވެގެން ވަނީ، ޢިލްމު ހޯދުމުގައި ﷲ އަށް ނިޔަތް ޚާލިޞްކުރުމެވެ. އޭނާގެ ޤަޞްދަކީ ދުނިޔޭގައި މަތީ މަގާމު ހޯދުން ކަމުގައި ވެގެން ނުވާނެއެވެ. ނުވަތަ އޭނާގެ ޤަޞްދަކީ އޭނާ ކިޔެވި ޢިލްމަކުން ދުނިޔަވީ ވަޒީފާތަކާއި، ދުނިޔޭގެ މުދާވެރިކަން ލިބިގަތުން ކަމުގައި ވެސް ވެގެން ނުވާނެއެވެ. އޭނާގެ ނިޔަތް ވާން ވާނީ ﷲ އަށް ޚާލިޞް ވެގެންނެވެ. އެހެނީ (ޝަރުޢީ) ޢިލްމު ހޯދުމަކީ ޞާލިޙު ޢަމަލުތަކުން ކުރެ އެންމެ މަތިވެރި ވެގެންވާ އެއް ޢަމަލެވެ. އެހެންކަމުން އެ ޢަމަލު، ﷲ ނޫން ފަރާތަކަށްޓަކައި ނުކުރެވޭނެއެވެ. އޭނާ އެ ޢިލްމު އުނގެނެން ވާނީ ހަމައެކަނި ﷲ ގެ ވަޖްހުފުޅު އަދައިގެންނެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބުން އޭނާއަށް މުދަލެއް ލިބިއްޖެ ނަމަ އެއީ އޭނާގެ ޢަމަލާ ތަބާވެގެން އޭގެ ފަހުން އައި ކަމެކެވެ. އޭނާ ޢިލްމު ހޯދުމުގައި އޭނާގެ ޤަޞްދަކަށް ވީ އެކަމެއް ނޫނެވެ.
ދެން އެއަށްފަހު ތިންވަނަ މީހަކީ: އެ މީހަކު ހެޔޮގޮތުގައި ހޭދަކުރަން ﷲ އޭނާއަށް މުދާވެރިކަން ދެއްވި މީހެކެވެ. ދެން އޭނާ އެ ފަދައިން އެ މުދާ ހެޔޮކަންކަމަށް ހޭދަކުރިއެވެ. އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތް ގޮތުގައި ﷲ ގެ މަގުގައި މުދާ ހޭދަކުރުމަކީ އެންމެ ހެޔޮވެގެންވާ ޢަމަލުތަކުގެ ތެރެއިން ޢަމަލެވެ.
ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
…وَرَجُلٌ وَسَّعَ اللهُ عَلَيْهِ وَأَعْطَاهُ مِنْ أَصْنَافِ الْمَالِ كُلِّهِ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا، فَقَالَ: مَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: مَا تَرَكْتُ مِنْ سَبِيلٍ تُحِبُّ أَنْ يُنْفَقَ فِيهَا إِلَّا أَنْفَقْتُ فِيهَا لَكَ. قَالَ: كَذَبْتَ، وَلَكِنَّكَ فَعَلْتَ لِيُقَالَ: هُوَ جَادٌّ، فَقَدْ قِيلَ. ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ.
މާނައީ: ”އަދި ﷲ އެ މީހަކަށް ރިޒްޤު ތަނަވަސްކުރައްވައި، މުދަލުގެ ހުރިހައި ބާވަތަކުން ދެއްވި މީހެކެވެ. ދެން އޭނާ ގެނެވި، އޭނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތްތައް އޭނާއަށް ކިޔައިދެވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާ އެ ނިޢުމަތްތައް ދަނެ އެއަށް އިޢުތިރާފުވާނެތެވެ. ދެން އޭނާއަށް އަންގަވާނެތެވެ. ކަލޭ އެ ނިޢުމަތްތަކުން ކުރީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ ދަންނަވާނެއެވެ. އެ މަގެއްގައި މުދާ ހޭދަކުރުމަށް އިބަ ﷲ ލޯބިވެވޮޑިގަންނަވާ މަގުތަކުން އެއްވެސް މަގެއްގައި އިބަ ﷲ އަށްޓަކައި މިއަޅާ މުދާ ހޭދަކޮށްފައި ނޫނީ ދޫކޮށެއްނުލަމުއެވެ. ދެން ﷲ އަންގަވާނެއެވެ. ކަލޭ ތިޔަހެދީ ދޮގެކެވެ. އެކަމަކު ކަލޭ މުދާ ހޭދަކުރީ، ދީލަތި މީހެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ އެފަދައިން ބުނެވިދިޔައެވެ. ދެން އޭނަޔާ މެދު އަމުރުފުޅު ކުރެއްވޭނެތެވެ. ދެން އޭނާގެ މޫނުވަތަށް ދަމާފައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް އެއްލާލެވޭނެތެވެ.
އައްޝައިޚް ޞާލިޙް ބިން ފައުޒާން އަލްފައުޒާން ވިދާޅުވިއެވެ.
ފަހެ މި ފަދަ ބޮޑެތި ޢަމަލުތައް ބޭކާރުވެ، އެ ޢަމަލުތައް ކުރި މީހުންގެ ނިޔަތާއި ނުބައި ޤަޞްދާ ހެދި އެ މީހުންނަށް ޤިޔާމަތްދުވަހު ބީވެގެން ދާނަމަ އެނޫން ޢަމަލުތައް މި ފަދައިން ބޭކާރުވެގެން ދިޔުން މާ އައުލާކަން ބޮޑެވެ. މި ޙަދީޘަކީ ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ނަމާދު ކުރުމާއި، ރޯދަ ހިފުމާއި، ޙައްޖާއި ޢުމްރާ ކުރުމާއި، ޞަދަޤާތް ކުރުމާއި، ޢިލްމު އުނގެނުމާއި، އުނގަންނައި ދިނުމާއި، ހެޔޮ ކަންކަމަށް އަމުރުކޮށް ނުބައި ކަންކަން ހުއްޓުވައި މަނާކުރުމާއި، ﷲ ގެ މަގަށް ދަޢުވަތު ދިނުމާއި، މިހެން ގޮސް ކޮންމެ ހެޔޮ ޢަމަލެއް ކުރާ ހިނދު ވެސް ﷲ އަށް ނިޔަތް ޚާލިޞްކުރަން ބާރުއަޅާ ޙަދީޘެކެވެ. އެހެންކަމުން ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް އޮތީ ތިމާ ހެޔޮ ޢަމަލެއް ކުރާނަމަ އެ ކަން ﷲ އަށް ޚާލިޞްކޮށް، އަބަދު ވެސް ތިމާގެ ނިޔަތާ މެދު ފާރަވެރިވެ ހުރުމެވެ. އަދި ތިމާގެ ކިބައިން ދެއްކުންތެރިކަން ދުރަށްލައި ފޭކުރުމެވެ. އެހެނީ ދެއްކުންތެރިކަމާއި، މީހުންގެ ސަނާއާއި ހެޔޮ ބަސްތައް ލިބުމަށް ލޯބި ކުރުމަކީ އިންސާނަކަށް ވިއްޔާ ދިމާވާނޭ ކަންކަމެވެ. އެކަމަކު އޭނާއަށް ވާޖިބުވެގެން ވަނީ މިފަދަ ޤަސްދެއް ކުއްލިއަކަށް އޭނާގެ ހިތަށް އައިސްފިނަމަ އެކަމެއް ތިމާގެ ކިބައިން ފޭކޮށް ﷲ އަށް ތިމާގެ ނިޔަތް ޚާލިޞްކުރުމެވެ.
ޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވީ: މުސްލިމްގެ ޞަޙީޙުގައި.
މަޞްދަރު: އަލްމިންޙަތުއްރައްބާނިއްޔާ ފީ ޝަރްޙިލް އަރްބަޢީނަ އައްނަޥަޥިއްޔާ. އައްޝައިޚް ޞާލިޙް އަލްފައުޒާން.