ތައުޙީދު

ފުރަތަމަ މައްސަލައަކީ ތައުޙީދެވެ. މުޅި ޤުރުއާން އެކީގައި ބަލައި ފާސް­ކުރުމުން އެނގޭ ގޮތުގައި ތައުޙީދު ބެހެނީ ތިން ބަޔަކަށެވެ.

[1. ތައުޙީދުއްރުބޫބިއްޔާ]

ފުރަތަމައީ ﷲ  ގެ ރުބޫބިއްޔަތުގައި އެކަލާނގެ އެއްކައު­ވަންތަ ކުރުމެވެ. ތައުޙީދުގެ މި ބާވަތަކީ ބުއްދިވެރީންގެ ފިޠުރަތުގައި ޠަބީޢީ ގޮތުން އެކުލެވިފައިވާ ބާވަތެކެވެ. ﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ [الزخرف 87] ”ހަމަ­ކަށަވަރުން، އެއުރެން ހެއްދެވީ ކާކުތޯ، އެއުރެންނާ ކަލޭގެފާނު ސުވާލު ކުރައްވައިފި­ނަމަ، އެއުރެން ބުނާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ﷲއެވެ.“

އަދިވެސް އެކަލާނގެ ވަޙީ­ކުރެއްވިއެވެ. قُلۡ مَن يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ أَمَّن يَمۡلِكُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَمَن يُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَيُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ ٱلۡأَمۡرَۚ فَسَيَقُولُونَ ٱللَّهُۚ فَقُلۡ أَفَلَا تَتَّقُونَ [يونس 31] މާނައީ: ”ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައި­މީހުންނަށް އުޑުންނާއި، ބިމުން ރިޒްޤު ދެއްވަނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އިވުމާއި ފެނުން މިލްކު­ވެގެންވަނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ އަދި މަރު­ވެފައިވާ ތަކެތިން، ދިރޭ ތަކެތި ނެރުއްވައި، ދިރޭ ތަކެތިން މަރު­ވެފައިވާ ތަކެތި ނެރުއްވަނީ ކާކު­ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެންމެހާ ކަންތައް ތަދުބީރު ކުރައްވަނީ ކާކު­ހެއްޔެވެ؟ ފަހެ، އެއުރެން ބުނާނެއެވެ. (އެއީ) ﷲއެވެ. ދެން ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ފަހެ، ތިޔަބައި­މީހުން (އެކަލާނގެއަށް) ތަޤްވާ­ވެރި ނުވަނީ­ހެއްޔެވެ؟“ މި މާނައިގައި އައިސްފައިވާ އާޔަތްތައް ގިނަގުނައެވެ.

ތައުޙީދުގެ މި ބަޔަށް ފިރުޢައުނު އިންކާރު ކުރިއެވެ. قَال فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالمِينَ [الشعراء 23] ”ފިރުޢައުނު ދެންނެވިއެވެ. ޢާލަމްތަކުގެ ވެރިރަސް­ކަލާނގެއަކީ ކޮބައި­ހެއްޔެވެ؟“ އޭނާ އެކަމަށް އިންކާރު ކުރީ ބޮޑާ­ކަމުންނެވެ. އެނގިހުރެ، ނޭނގޭ ކަމަށް ހަދާފައެވެ. ދަލީލަކީ އަންނަނިވި އާޔަތެވެ. قَالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مَآ أَنزَلَ هَٰٓؤُلَآءِ إِلَّا رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ بَصَآئِرَ [الإسراء 102] ”އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ! ހަމަ­ކަށަވަރުން، ބަޔާން­ވެގެންވާ ޢިބްރަތް­ތަކެއް ކަމުގައި މި މުޢުޖިޒާތައް ބާވައި­ލެއްވީ، އުޑު­ތަކާއި، ބިމުގެ ވެރިރަސް­ކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތެއް ނޫންކަން ކަލޭ ރަނގަޅަށް ދަންނާނޫއެވެ.“ ﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ: وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا [النمل 14] ”އަދި އެ އާޔަތްތައް އެއީ، ތެދުކަން އެއުރެންގެ ނަފްސުތަކަށް ޔަޤީންވެ ތިބެ، އަނިޔާ­ވެރި­ކަމާއި، ބޮޑާވެ­ގަތުމުގެ ގޮތުން، އެ އާޔަތްތަކަށް އެއުރެން އިންކާރު ކުރޫއެވެ.“

އެހެން­ކަމުން ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ތައުޙީދުގެ މި ބާވަތް ތަޤްރީރު ކުރައްވާފައި ވަނީ އެއްބަސް ކުރުވަން ސުވާލުކުރާ ޞީޣާއިންނެވެ. އަންނަނިވި އާޔަތް­ތަކުގައި ވާ ފަދައިންނެވެ. أَفِي اللَّهِ شَكٌّ [إبراهيم 10] ”الله އާމެދު، ޝައްކެއް ވޭހެއްޔެވެ؟“ قُلْ أَغَيرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيءٍ [الأنعام 164] ”ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! އެކަލާނގެއީ، ހުރިހާ ތަކެއްޗެއްގެ ވެރިރަސް­ކަލާނގެ ކަމުގައިވާ ޙާލު، ކަލަކު ކަމުގައި، ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތެއް ތިމަންކަލޭގެފާނު އެދޭނޭ ހެއްޔެވެ؟“ قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ [الرعد 16] ”ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! އުޑު­ތަކާއި، ބިމުގެ ވެރިރަސް­ކަލާނގެއަކީ ކާކު­ހެއްޔެވެ؟ ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ﷲއެވެ.“ މިނޫންވެސް މިފަދަ ޢިބާރާތްތަކަކުންނެވެ. އެއީ އެކަމަކީ އެއުރެންގެ އެކަމަށް އެއްބަސްވާ ކަމަކަށް ވާތީއެވެ.

ނަމަވެސް ތައުޙީދުގެ މި ބާވަތުން ކާފަރުންނަކަށް މަންފާ­އެއް ނުކުރިއެވެ. އެއުރެން އަޅުކަން ކުރުމުގައި ﷲ  އެއްކައު­ވަންތަ ނުކުރީތީއެވެ. ﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إلا وَهُمْ مُشْرِكُونَ [يوسف 106] ”އަދި އެއުރެން ކުރެ ގިނަ މީހުން، ޝަރީކު ކުރާ ބަޔަކު ކަމުގައިވާ ޙާލުގައި މެނުވީ، ﷲއަށް އީމާނެއް ނުވެތެވެ.“ [އެއުރެން ބުނެތެވެ.] مَا نَعْبُدُهُمْ إلا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى [الزمر 3] ”اللهގެ ޙަޟްރަތަށް ތިމަންމެން ކުއްތަން ކޮށްދިނުމަށް މެނުވީ، ތިމަންމެން އެތަކެއްޗަކަށް (އެބަހީ: ބުދުތަކަށް) އަޅު­ކަމެއް ނުކުރަމުއެވެ.“ وَيَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ [يونس 18] ”އަދި އެއުރެން ބުނެތެވެ. މި ތަކެއްޗަކީ، ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ތިމަންމެންނަށް ޝަފާޢަތް­ތެރި ވާނޭ ތަކެއްޗެވެ. ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ﷲ ދެނެ­ވޮޑިގެން ނުވާ ކަމެއްގެ ވާހަކައިން ތިޔަބައި­މީހުން އެކަލާނގެއަށް ޚަބަރު ދެނީ­ހެއްޔެވެ؟“

[2. ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ]

ދެވަނަ ބާވަތަކީ ﷲ  އަށް އަޅުކަން ކުރުމުގައި އެކަލާނގެ އެއްކައު­ވަންތަ ކުރުމެވެ. ރަސޫލުންނާއި އެބޭ­ކަލުން އެބަ­އެއްގެ ގާތަށް ފޮނުއްވުނު އުންމަތްތަކާ ދެމެދު ހިނގައިދިޔަ ހުރިހައި ހަނގުރާމަ­އެއް ހިނގައި ދިޔައީ މިކަމާ މެދުގައެވެ. މި ކަމަކީ މިކަން ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދުމަށް ޓަކައި ރަސޫލުން ފޮނުއްވުނު ކަން­ތަކެވެ.

ތައުޙީދުގެ މި ބާވަތުން ޙާޞިލުވަނީ ”لا إله إلا الله“ ގެ މާނައެވެ. ފަހެ މި ކަލިމައިގެ މާނަ ބިނާ ވަނީ ދެ އަޞްލެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ އޭގައިވާ ނަފީ­ކުރުމާއި ސާބިތު­ކުރުމެވެ. ”لا إله إلا الله“ ގައި ވާ ނަފީގެ މާނައަކީ، ކޮންމެ އަޅު­ކަމަކަށް ވިޔަސް ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް އެކަން ކުރުމުން އެއްކިބާވެ ބަރީއަ­ވުމެވެ. ސާބިތު­ކުރުމުގެ މާނައަކީ ﷲ އަަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް ޓަކައި އެކަލާނގެ ޝަރުޢު ކުރައްވާފައިވާ ގޮތަށް، އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ޚާލިޞް­ކުރުމެވެ. ޤުރުއާނުގެ ބޮޑު ބައި އައިސްފައި ވަނީ މިކަމާ މެދުގައެވެ.

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ [النحل 36] ”ހަމަ­ކަށަވަރުން، ތިމަންއިލާހު ކޮންމެ އުއްމަތަކަށްމެ ރަސޫލަކު ފޮނުއްވީމެވެ. އެއީ، ﷲއަށް އަޅުކަން ކުރުމަށާއި، ބުދުތަކާ ދުރުހެލިވުމަށް އެންގެވުމަށެވެ.“

وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إلا نُوحِي إِلَيهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إلا أَنَا فَاعْبُدُونِ [الأنبياء 25] ”ހަމަ­ކަށަވަރުން، ތިމަންއިލާހު މެނުވީ އިލާހަކު ނުވާ­ކަމަށް އެ ބޭކަލަކަށް ވަޙީ ނުކުރައްވާ އެއްވެސް ރަސޫލަކު، ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ވެސް ތިމަންއިލާހު ނުފޮނުއްވަމެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައި­މީހުން (ހަމައެކަނި) ތިމަންއިލާހަށް އަޅުކަން ކުރާށެވެ!“

فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى [البقرة 256] ”ފަހެ، ޠާޣޫތަށް ކާފަރުވެ ﷲ އަށް އީމާންވާ މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އެމީހާ، އެންމެ ވަރުގަދަ ޢަޤީދާގައި ހިފަހައްޓައި ފިކަން ކަށަވަރެވެ. ނެތި ދިޔުމެއް އެޔަކަށް ނުވެއެވެ. ﷲއީ، މޮޅަށް އައްސަވާ­ވޮޑިގެންވާ، މޮޅަށް ދެނެ­ވޮޑިގެންވާ އިލާހެވެ.“

وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِنْ دُونِ الرَّحْمَنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ [الزخرف 45] ”އަދި ތިމަން­ރަސް­ކަލާނގެ ރަސޫލުންގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ތިމަން­ރަސް­ކަލާނގެ ފޮނުއްވި ރަސޫލުން ކުރެން އައްސަވާށެވެ! (އެބަހީ: އެ ބޭކަލުންގެ ޝަރީޢަތުން ބައްލަވާށެވެ!) ރަޙްމާން­ވަންތަ ރަސް­ކަލާނގެ މެނުވީ، އަޅުކަންވެވޭ އެހެން އިލާހުން­ތަކެއް ތިމަން­ރަސް­ކަލާނގެ ލެއްވިން ހެއްޔެވެ؟“

قُلْ إِنَّمَا يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ [الأنبياء 108]، ”ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ވަޙީ އިއްވަވާކަން ކަށަވަރީ، ތިޔަބައި­މީހުންގެ އިލާހަކީ، އެއްކައު­ވަންތަ އިލާހެއް ކަމަށެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައި­މީހުންނީ (އެކަން ޤަބޫލު ކޮށް) އިސްލާމްވާ ބަޔެއް ހެއްޔެވެ؟“

މި ކަމާމެދު ބާވައިލައްވާފައިވާ އެތައް އާޔަތެއް ވެއެވެ.

[3. ތައުޙީދުލް އަސްމާއި ވައްޞިފާތި]

ތިންވަނަ ބާވަތަކީ: ﷲ  ގެ އިސްމު­ފުޅު­ތަކާއި ޞިފަ­ފުޅު­ތަކުގައި އެކަލާނގެ އެއްކައު­ވަންތަ ކުރުމެވެ. ތައުޙީދުގެ މި ބާވަތް ބިނާ­ވެގެން ވަނީ ﷲ  ބަޔާން ކުރައްވާފައިފާ ދެ އަޞްލެއްގެ މައްޗަށެވެ.

1. ފުރަތަމައީ: [ނެތުމުގެ ތެރެއިން] އުފެދިފައިވާ އެއްޗެހީގެ ޞިފަތަކާ އެއްވައްތަރު ވުމުން އެކަލާނގެ ހުސްޠާހިރު­ވަންތަ ކުރުމެވެ.

2. ދެވަނައީ: ﷲ އެކަލާނގެ ޛާތު­ފުޅު ސިފަ ކުރައްވާފައިވާ އެންމެހައި ސިފަ­ފުޅު­ތަކާއި އެކަލާނގެ ރަސޫލާ އެކަލާނގެ ސިފަ ކުރައްވާފައިވާ ސިފަ­ފުޅުތަކަކީ، އެކަލާނގެ ފުރިހަމަ­ވަންތަ­ކަމާއި މަތި­ވެރި­ވަންތަ­ކަމާ ލާއިޤު­ވެގެންވާ، މަޖާޒީ ނޫން، ޙަޤީޤީ ޞިފަ­ފުޅު­ތަކެއް ކަމަށް އީމާން­ވުމެވެ.

   ﷲ ގެ ޛާތު­ފުޅު ﷲ ދެނެ­ވޮޑިގެންވާ ވަރަށްވުރެ ބޮޑަށް ދަންނަ ފަރާތަކަށް އެކަލާނގެ ޞިފަ­އެއް ނުކުރެވޭނަ­ކަމާއި، ﷲ ގެ ޛާތު­ފުޅު ﷲ ގެ ރަސޫލާ ދެނެ­ވަޑައިގަންނަވާ ވަރަށް ވުރެ ބޮޑަށް އެކަލާނގެ ދަންނަ މީހަކު ވެސް އެކަލާނގެ ޞިފަ­އެއް ނުކުރާނެކަން އެނގިގެން ވެއެވެ.

   ﷲ އެކަލާނގެ ޛާތުފުޅާ މެދު ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. ءَأَنتُمْ أَعْلَمُ أَمِ ٱللَّهُ [البقرة 140]. ”ބޮޑަށް އެނގެނީ ތިޔަބައި­މީހުންނަށް ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ (ދެނެ­ވޮޑިގަތުން ބޮޑީ) ﷲ ހެއްޔެވެ؟“

   އަަދި އެކަލާނގެ ރަސޫލާއާ މެދު ވަޙީ­ކުރެއްވިއެވެ: وَمَا يَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ ‮٣ إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡيٞ يُوحَىٰ [النجم 3–4] ”އަދި އެކަލޭގެފާނު އަމިއްލަ އެދުންފުޅަކަށް ވާހަކަ­ފުޅެއް ނުމެދައްކަވާމެއެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނަށް އިއްވަވާ ވަޙީ­އެއް ކަމުގައި ނޫނީ ނުވެތެވެ.“

އެކަލާނގެއާ (އެހެން އެއްޗަކާ) އެއްފަދަ ވުން ނަފީ ކުރައްވައި ﷲ ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. لَيسَ كَمِثْلِهِ شَيءٌ [الشورى 11] ”އެކަލާނގެއާ އެއްފަދަ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުވެތެވެ.“ އަދި އެކަލާނގެ ސިފަ­ފުޅުތައް ޙަޤީޤީ މާނައިގައި ސާބިތު ވާކަން ބަޔާން ކުރެއްވިއެވެ. وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ”އަދި އެކަލާނގެއީ، މޮޅަށް އައްސަވާ­ވޮޑިގެންވާ، މޮޅަށް ބައްލަވާ­ވޮޑިގެންވާ ރަސް­ކަލާނގެއެވެ.“ އާޔަތުގެ ކުރީބައި ނިޔާ ކުރަނީ ތަޢުޠީލު¹ ނުވާ ކަމަށެވެ. ފަހެ މި އާޔަތުން ސާފުވާ ގޮތުގައި ވާޖިބު ވެގެން ވަނީ އެއްފަދަ ކުރުމަކާ ނުލައި ޙަޤީޤީ މާނައިގައި ޞިފަ­ފުޅުތައް ސާބިތު ކުރުމެވެ. އަދި ތަޢުޠީލު ކުރުމަކާ ނުލައި ތަމްޘީލު ނަފީ ކުރުމެވެ.

އަދި ޚަލްޤު­ތަކުންނަށް ﷲ  އާ ބެހޭ ކަންތައްތައް ދެނެ­ގަތުމަށް ނުކުޅެދިގެންވާކަން ބަޔާން ކުރައްވައި ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. يَعْلَمُ مَا بَينَ أَيدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا [طه 110] ”އެއުރެންގެ ކުރިމަތީގައިވާ ކަން­ތަކާއި، އެއުރެންގެ ފަހަތުގައިވާ ކަންތައްތައް އެކަލާނގެ ދެނެ­ވޮޑިގެންވެތެވެ. އަދި އެއުރެންނަކަށް އެ ކަންތައް­ތަކެއް އެނގިގެނެއް ނުވެތެވެ.“

މި ފޮތުގެ އެހެން ބައިތައް

• އިސްލާމް ދީނަކީ ފުރިހަމަ ދީނެކެވެ. (ފިހުރިސްތު)
• އިސްލާމް ދީނަކީ ފުރިހަމަ ދީނެކެވެ.
• ތައުޙީދު