މިއީ ރޯދައާއި ރޯދައިގެ ޙުކުމް­ތަކާއި އޭގައި މީސް­ތަކުން ބެހޭ ބައި­ތަކާއި، ރޯދަ ގެއްލޭ ކަން­ކަމާއި، އަދިވެސް ބައެއް ފައިދާ ހިމަނުއްވައިގެން އައްޝައިޚް އިބްނު ޢުޘައިމީން އެކުލަވާލައްވާފައިވާ ލީފްލެޓެއްގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެވެ.

އަލްވަލީދު ބުނުލް މުޣީރާ އަކީ ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުންގެ ތެރޭ ކަމުވޮށި­ވެގެންވާ ހަރު މީހެކެވެ. އޭނާގެ ވިސްނުން­ތެރި­­ކަމަށް­ޓަކައި ރައިޙާނަތު ޤުރައިޝްގެ ލަޤަބު އޭނާއަށް ދެވިފައި ވެއެވެ.

އޭނާ ޤުރުއާނުގެ ވާހަކަ އޮޅުން ­ފިލުވުމަށް­ޓަކައި އަބޫ­ބަކުރުގެފާނުގެ އަރިހަށް އެއްދުވަހަކު ޒިޔާރަތް ކުރިއެވެ. ދެން ޤުރުއާން އަޑުއަހާފައި އެއާމެދު އަޖާއިބު ވެގެން ބުންޏެވެ. ”އިބްނު އަބީ ކަބްޝާ (އެބަހީ: ކީރިތި ރަސޫލާ ﷺ) މި ކިޔާ ބަސްތަކަކީ ކޮންފަދަ އަޖައިބު ބަސް­ތަކެއް ހެއްޔެވެ! ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އެއީކީ ޅެމެއް ނޫނެވެ. ސިޙުރެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދިކިޔެއް، އެއީ މޮޔަގޮވުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. ހަމަ­ކަށަވަރުން ވެސް މިއީ މާތްރަސް­ކަލާނގެ ބަސް­ފުޅު­ތަކެކެވެ.“

ޝަޤީޤް އަލްބަލްޚީ  އަރިހުން ރިވާ­ވެގެން ވެއެވެ. (އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިވަރު) ޙާތިމް (އަލްއަޞައްމު) އަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އަހަންނާ އެކުގައި ވަރަށް ގިނަ ދުވަހު ތިބާ އުޅެފީމުއެވެ. ތިބާއަށް ދަސްވީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟

ވިދާޅުވިއެވެ. 8 ކަމެކެވެ.

ފުރަތަމަ: الله ގެ ޚަލްޤު­ތަކުންނަށް ބަލާލުމުން އަހަންނަށް ފެނުނީ ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް މަޙްބޫބަކު (ލޯބިވާ ފަރާތެއް) ވާތަނެވެ. އެކަމަކު އޭނާ ކަށްވަޅަށް ފޯރާ ހިނދު އެ ލޯބި­ވެރިޔާ އޭނާއާ ވަކިވެދެއެވެ. އެހެން­ކަމުން އަހަރެންގެ މަޙްބޫބަކީ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ކަމުގައި ހެދީމެވެ. އެ މަޙްބޫބު އަހަންނާ އެކުގައި މަރުވުމަށްފަހުގައި ވެސް ވުމަށް­ޓަކައެވެ.

އެންމެ ބޮޑެތި ޢަޖާއިބުތަކުގެ ތެރޭގައި، އަދި المَلِكُ الغَلَّابُ ގެ ކުޅަދުން­ވަންތަ­ކަމަށް ދަލީލު ކޮށްދޭ އެންމެ ބޮޑެތި އާޔަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހަ އުޞޫލެއް ވެއެވެ. ހީކުރާ މިހުންގެ ހީތަކުގެ މައްޗަށް، ޢާންމު މީސް­ތަކުންނަށް ސާފު­ކޮށް ބަޔާން ވާނޭހޭން الله تعالى ވަނީ މި އުޞޫލުތައް ބަޔާން ކޮށް­ދެއްވާފައެވެ. ދެން މީގެ ފަހުގައި ދުނިޔޭގެ ވިސް­ނުން­ތޫނު މީހުންނާއި، އާދަމުގެ ދަރީންގެ ތެރޭވީ ބުއްދިވެރީންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކަށް މި އުޞޫލުތައް އޮޅި، އޭގައި ކުށްހެދިއެވެ. މަދު ބައެއްގެ ތެރެއިން ވެސް މަދު ބަޔަކު މެނުވީއެވެ.

ސުފްޔާން ބިން ޢުޔައިނާ ރިވާ­ކުރައްވާފައި ވެއެވެ:

ހިޝާމް ބިން ޢަބްދުލް މަލިކް (އޭރުގެ ޚަލީފާ) އެއްދުވަހަކު ކަޢުބާއަށް ވެދެ­ވަޑައިގެން އެތަނުން (ޢުމަރު  ގެ ކާފަދަރި­ކަލުން) ސާލިމް ބިން ޢަބްދުﷲ ދެކެ­ވަޑައިގަތެވެ.

އެހިނދު އެކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ: ”އޭ ސާލިމެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ އެއްވެސް ބޭނުން­ފުޅެއް ވާނަމަ އަހުރެންގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވާށެވެ.“ ސާލިމް އެކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ”ﷲގެ ގެކޮޅުގައި އެކަލާނގެ ނޫން އެހެން ފަރާތެއްގެ ކިބައިން ކަން­ކަމު އެދެންް ހަމަ­ކަށަވަރުން ވެސް އަޅުގަނޑު ލަދުވެތިވަމެވެ.“

ޢަޠާއު ރިވާ­ކުރެއްވިއެވެ. މުއުމިނު­ތަކުންގެ މައި­ކަމަނާ ޢާއިޝާ  ގެ އަރިހަށް ގޮސް ސުވާލު­ކޮށް އުޅުނު ޒުވާނަކު އުޅުނެވެ. އަދި އެކަމަނާ އެ ޒުވާނާއަށް ޙަދީޘް ކިޔައި­ދެއްވައެވެ. އެއްދުވަހެއްގައި އެކަމަނާގެ އަރިހަށް ސުވާލު ކުރުމަށް­ޓަކައި އެ ޒުވާނާ އައުމުން ވިދާޅުވިއެވެ. ”ދަރިފުޅާއެވެ! މީގެ ކުރީގައި ތިމަން­ކަމަނާގެ ކިބައިން ތިބާ އަޑުއެހި ތަކެއްޗަށް ޢަމަލު ކޮށްފިން ހެއްޔެވެ؟“ އޭނާ ދެންނެވިއެވެ. ”މަންމާފުޅާއެވެ. ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ނޫނެކެވެ.“ ދެން އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ”ދަރިފުޅާއެވެ! އަހަރެމެންނާއި ތިބާއާ ދެކޮޅަށް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ޙުއްޖަތްތައް ގިނަކުރަން ތިޔަ އުޅެނީ ކީއް­ވެގެން ހެއްޔެވެ؟“

އަލްޚަޠީބުލް ބަޣުދާދީ، އިޤްތިޟާއުލް ޢިލްމިލް ޢަމަލް (ނ: 92)